احکام محرم و نامحرم

شناخت صحیح احکام الهى به عنوان یک عنصر مهم ، در تربیت دینى فرزندانمان محسوب مى شود. اگر بخواهیم فرزندان خود را طورى تربیت کنیم که احکام الهى را رعایت نمایند باید از همان زمان کودکى بر طبق دستورات دینى عمل نماییم. براى اینکه دختران و پسران هنگام بلوغ با مشکلى روبه رو نشوند و به تدریج با نقش خاص خود به عنوان دختر و یا پسر آشنایى یابند، باید از همان ابتدا به طور جداگانه با آنها رفتار شود.

مستحبات و مکروهات غذا خوردن

 

 

 

آداب غذا خوردن در اسلام به چند بخش، تقسیم می شود:

 

بخش اوّل: مواردی که باید هنگام خوردن غذا رعایت شوند و آنها عبارتند از:

الف. تدبّر در این که انواع خوراکی های مورد نیاز انسان، چگونه در نظام آفرینش پدید آمده اند؟ و چه عواملی دست به دست هم داده اند تا آنچه در سفره نهاده شده، آماده گردد که اکنون می توان با میل و اشتها از آن استفاده نمود.

 

ب. آغاز کردن خوردن غذا با نام و یاد آفریدگار مهربان که انواع غذاهای مفید را برای تامین نیازهای انسان، در نظام آفرینش قرار داد. نیز تکرار نام خدا به هنگام خوردن هر نوع غذا و تکرار آن هرگاه که در میان غذا خوردن، سخن گفته شود و همچنین شکرگزاری فراوان در هنگام خوردن.

ج. آغاز کردن غذا با نمک، البته در صورتی که خوردن نمک برای انسان ضرر نداشته باشد.

د. آغاز کردن از سبک ترین غذاها.

ه. نخوردن غذای داغ و خوردن غذای نیم گرم، پیش از آن که سرد شود.

و. خوردن با دست راست.

ز. کوچک گرفتن لقمه.

ح. خوب جویدن غذا.

ط. طولانی کردن نشستن بر سر سفره.

ی. گرامی داشتن نان و نگذاشتن آن زیر ظرف غذا.

ک. استفاده کردن از آنچه از سفره می ریزد. این برای وقتی است که غذا در منزل میل می شود، آن هم در صورتی که آلوده نشده باشد؛ ولی اگر کسی دربیرون از منزل غذا میل نمود، بهتر است که آنچه را از سفره می ریزد، برای حیوانات بگذارد.

ل. دست کشیدن از خوردن غذا، پیش از سیر شدنِ کامل و در حالی که مقداری از اشتها باقی است.

 

بخش دوم: اموری که هنگام غذا خوردن، ترک آنها شایسته است، و آنها عبارتند از:

الف. زیاده روی در کیفیت و کمیت خوراک.

ب. نکوهش غذایی که نسبت به آن بی میل است.

ج. دمیدن در غذا.

د. خوردن با دست چپ.

ه. خوردن با یک انگشت یا دو انگشت.

و. بلند آروغ زدن.

ز. پاک کردن کامل استخوان های موجود در غذا.

ح. آب خوردن در بین غذا.

ط. آب خوردن پس از خوردن گوشت.

ی. خوردن در حال سیری.

 

بخش سوم: حالاتی که غذا خوردن در آنها نکوهش شده است:

در اسلام، به طور کلی، میل کردن غذا در حالات غیر بهداشتی، یا به شیوه غیر اخلاقی، مانند غذا خوردن به شیوه متکبران و یا به گونه ای که عرف جامعه برنمی تابد، نکوهیده است.

 

بخش چهارم: توصیه به هم غذا شدن با دیگران.

در روایات اسلامی، غذا خوردن به تنهایی، مذموم شناخته شده و توصیه شده که انسان هر قدر می تواند، دیگران را در غذای خود سهیم نماید. نیز غذا خوردن با خانواده، خدمتگزاران و یتیمان، مورد تاکید قرار گرفته است.

 

آدابی که رعایت آنها به هنگام غذا خوردن با دیگران ضروری است، عبارتند از:

الف. خوردن از قسمت جلوی خود.

ب. خوردن از اطراف ظرف و نه از وسط آن، در جایی که غذا برای همگان آماده شده است.

ج. نگاه نکردن به لقمه دیگران.

د. رعایت حقوق دیگران در آنچه بر سر سفره است.

ه. آغاز شدن غذا خوردن به وسیله صاحب سفره یا بهترین شخص حاضر بر سر سفره.

و. ادامه دادن صاحب سفره به خوردن تا سیرشدن همه کسانی که بر سر سفره نشسته اند.

ز. بلند شدن از سر سفره، قبل از برچیدن آن.

آداب پایان غذا و برچیدن سفره

پایان غذا خوردن همانند آغاز آن، آدابی دارد که رعایت آنها برای سلامت جسم و جان، سودمند است. این آداب رابه آداب عرفانی، اجتماعی و بهداشتی می توان تقسیم کرد:

 

الف. آداب عرفانی عبارتند از: سپاسگزاری از ولی نعمت حقیقی که خداوند متعال است و دعا کردن برای برکت یافتن روزی.

 

ب. آداب اجتماعی عبارتند از: یادآوری گرسنگان و مسئولیتی که افراد سیر در برابر آنان دارند و اقدام جهت کاستن فقر و گرسنگی از جامعه در حد توان.

 

ج. آداب بهداشتی عبارتند از: شستن دست ها، خلال کردن و مسواک زدن دندان ها، جارو کردن آنچه زیر سفره ریخته است، مقداری استراحت بر پشت و نخوابیدن بلافاصله پس از خوردن غذا.

احکام استحاضه

 

 

 

مسأله 1: یکى از خونهایى که از زن خارج مى شود، خون « استحاضه » است. و زن را در این هنگام « مُستحاضه » مى گویند.

 

مسأله2: خون استحاضه در بیشتر اوقات زردرنگ و سرد است، بدون فشار و سوزش بیرون مى آید و غلیظ نیست، ولى ممکن است گاهى سیاه یا سرخ، گرم و غلیظ باشد و با فشار و سوزش بیرون آید.

 

مسأله 3: استحاضه سه قسم است: قلیله، متوسّطه و کثیره.

1 - استحاضه قلیله: یعنى خون فقط روى پنبه اى را که زن داخل فرج مى نماید، آلوده کند و در آن فرو نرود.

 

2 - استحاضه متوسطه: خون در پنبه فرو رود، اگرچه در یک گوشه آن باشد، ولى از پنبه به دستمالى که معمولا زنها براى جلوگیرى از ریزش خون مى بندند، نرسد.

 

3 - استحاضه کثیره: خون، در پنبه فرو رود و به دستمال نیز برسد.

احکام استحاضه

 

مسأله 4: در « استحاضه قلیله » زن باید براى هر نماز، یک وضو بگیرد، پنبه را عوض کند و ظاهر فرج را اگر خون به آن رسیده باشد، آب بکشد.

 

مسأله 5: در « استحاضه متوسطه » زن باید هر روز براى نماز صبح غسل کند و براى نمازهاى دیگر، کارهاى استحاضه قلیله را که در مسأله پیش گفته شد، انجام دهد. و اگر عمداً یا از روى فراموشى، براى نماز صبح غسل نکند، باید براى نماز ظهر و عصر، غسل کند و اگر براى نماز ظهر و عصر غسل نکند، باید پیش از نماز مغرب و عشا غسل نماید، چه آنکه خون بیاید یا قطع شده باشد.

 

مسأله 6 : در « استحاضه کثیره » علاوه بر کارهاى استحاضه متوسطه که در مسأله پیش گفته شد ( غسل نماز صبح، وضو، تغییر پنبه و آب کشیدن روى فرج ) باید براى هر نماز دستمالى را که روى پنبه مى گذارد عوض کند یا آب بکشد و یک غسل، براى نماز ظهر و عصر و یکى براى نماز مغرب و عشا، بجا آورد و بین نماز ظهر و عصر، فاصله نیندازد و اگر فاصله بیفتد باید براى نماز عصر، دوباره غسل کند و نیز اگر بین نماز مغرب و عشا، فاصله افتاد باید براى نماز عشا دوباره غسل نماید.

 

مسأله 7: اگر خون استحاضه، پیش از وقت نماز بیاید، چنانچه زن براى آن خون، وضو و غسل بجا نیاورده باشد، باید در موقع نماز، وضو و غسل را بجا آورد.

 

مسأله 8: مستحاضه متوسطه و کثیره که باید هم وضو بگیرد و هم غسل کند، هر کدام را اوّل بجا آورد صحیح است.

 

مسأله 9: اگر استحاضه قلیله، بعد از نماز صبح متوسطه شود، احتیاط استحبابى است که براى نماز ظهر و عصر، غسل کند. و همچنین اگر بعد از نماز ظهر و عصر متوسطه شود، احوط استحبابى است که براى نماز مغرب و عشا غسل نماید.

 

مسأله 10: اگر استحاضه قلیله یا متوسطه، بعد از نماز صبح کثیره شود، باید براى نماز ظهر و عصر، یک غسل و براى نماز مغرب و عشا، غسل دیگرى بجا آورد و اگر بعد از نماز ظهر و عصر، کثیره شود باید براى نماز مغرب و عشا، غسل نماید.

 

مسأله 11: مستحاضه کثیره یا متوسطه، اگر پیش از داخل شدن وقت نماز صبح، براى نماز صبح غسل کند، غسل او باطل است ولى اگر نزدیک به اذان صبح، براى نماز شب غسل کند و نماز شب را بخواند و همین که وقت داخل شد، فوراً نماز صبح را بخواند اشکال ندارد.

 

مسأله 12: زن مستحاضه براى هر نمازى، چه واجب باشد و چه مستحب، باید وضو بگیرد و نیز اگر بخواهد نمازى را که خوانده، احتیاطاً دوباره بخواند یا بخواهد نمازى را که تنها خوانده است، دوباره با جماعت بخواند، باید تمام کارهایى را که براى استحاضه گفته شد انجام دهد. ولى براى خواندن نماز احتیاط، سجده فراموش شده، تشهّد فراموش شده و سجده سهو، اگر آنها را بعد از نماز فوراً بجا آورد، لازم نیست، کارهاى استحاضه را انجام دهد.

 

مسأله 13: زن مستحاضه بعد از آنکه خونش قطع شد، فقط براى نماز اوّلى که مى خواند باید کارهاى استحاضه را انجام دهد و براى نمازهاى بعد لازم نیست.

 

مسأله 14: اگر زن نداند استحاضه او چه قسم است، موقعى که مى خواهد نماز بخواند، باید مقدارى پنبه داخل فرج نماید و کمى صبر کند و بیرون آورد و پس از آنکه فهمید، استحاضه او کدام قسم است کارهایى را که براى آن دستور داده شده انجام دهد، ولى اگر بداند تا وقتى که مى خواهد نماز بخواند استحاضه او تغییر نمى کند، پیش از داخل شدن وقت نیز مى تواند خود را بررسى نماید.

 

مسأله 15: زن مستحاضه، اگر پیش از آنکه خود را بررسى کند، مشغول نماز شود، چنانچه قصد قربت داشته و به وظیفه خود عمل کرده، مثلا استحاضه اش قلیله بوده و به وظیفه استحاضه قلیله عمل نموده، نماز او صحیح است و اگر قصد قربت نداشته، یا عمل او طبق وظیفه اش نبوده، مانند آنکه استحاضه او متوسّطه بوده و به وظیفه قلیله رفتار کرده، نماز او باطل است.

 

مسأله 16: زن مستحاضه، اگر نتواند خود را بررسى نماید، باید به آنچه یقیناً وظیفه اوست عمل کند، مثلا اگر نمى داند استحاضه او قلیله است یا متوسطه، باید کارهاى استحاضه قلیله را انجام دهد و اگر نمى داند متوسطه است یا کثیره، باید کارهاى استحاضه متوسطه را انجام دهد، ولى اگر بداند سابقاً کدام یک از آن سه قسم بوده، باید به وظیفه قبل رفتار نماید.

 

مسأله 17: اگر خون استحاضه، در باطن باشد و بیرون نیاید، وضو و غسل باطل نمى شود، امّا اگر بیرون بیاید هر چند کم باشد، وضو و غسل را باطل مى کند.

 

مسأله 18: زن مستحاضه، اگر بعد از نماز خود را بررسى کند و خون نبیند اگرچه بداند دوباره خون مى آید، با وضویى که دارد مى تواند فوراً نماز بخواند.

 

مسأله 19: زن مستحاضه، اگر بداند از وقتى که مشغول وضو یا غسل شده، خونى از او بیرون نیامده، مى تواند خواندن نماز را تا هنگامى که پاک است، تأخیر بیندازد.

 

مسأله 20: اگر مستحاضه بداند پیش از گذشتن وقت نماز، به کلّى پاک مى شود، یا به اندازه خواندن نماز، خون بند مى آید بنابر احتیاط واجب، باید صبر کند و نماز را در وقتى که پاک است بخواند.

 

مسأله 21: اگر بعد از وضو و غسل، خون در ظاهر قطع شود و مستحاضه بداند که اگر نماز را تأخیر بیندازد، به مقدارى که وضو، غسل و نماز را بجا آورد، به کلّى پاک مى شود بنابر احتیاط واجب، نماز را تأخیر بیندازد و موقعى که به کُلّى پاک شد، دوباره وضو و غسل را بجا آورد و نماز را بخواند. و اگر وقت نماز تنگ شد، لازم نیست وضو و غسل را دوباره بجا آورد، بلکه با وضو و غسلى که دارد، مى تواند نماز بخواند.

 

مسأله 22: مستحاضه کثیره و متوسطه، وقتى به کلّى از خون پاک شد، باید غسل کند ولى اگر بداند از وقتى که براى نماز قبل، مشغول غسل شده دیگر خون نیامده لازم نیست دوباره غسل نماید.

 

مسأله 23: مستحاضه قلیله، بعد از وضو و مستحاضه کثیره و متوسطه، بعد از غسل و وضو، باید فوراً مشغول نماز شود، ولى گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهاى قبل از نماز، اشکال ندارد و در نماز نیز مى تواند کارهاى مستحب، مانند قنوت و غیر آن را بجا آورد.

 

مسأله 24: زن مستحاضه، اگر بین غسل و نماز فاصله بیندازد، باید دوباره غسل کند و بلافاصله مشغول نماز شود.

 

مسأله 25: اگر خون استحاضه جریان دارد و قطع نمى شود، چنانچه براى او ضرر ندارد، بنابر احتیاط مستحب، پیش از غسل و بعد از آن، با پنبه از بیرون آمدن خون جلوگیرى کند ولى اگر همیشه جریان ندارد، فقط باید بعد از وضو و غسل از بیرون آمدن خون جلوگیرى نماید و چنانچه کوتاهى کند و خون بیرون آید، بنابر احتیاط مستحب دوباره غسل کند و اگر نماز خوانده، دوباره بخواند.

 

مسأله 26: اگر در موقع غسل، خون قطع نشود، غسل صحیح است ولى اگر در بین غسل، استحاضه متوسطه، کثیره شود، بنابر احتیاط باید غسل را از سر بگیرد.

 

مسأله 27: بنابر احتیاط مستحب زن مستحاضه، در تمام روزى که روزه است به مقدارى که مى تواند، از بیرون آمدن خون جلوگیرى کند.

 

مسأله 28: روزه زن مستحاضه اى که غسل بر او واجب مى باشد، در صورتى صحیح است که غسلها را انجام دهد، مثلا غسل نماز مغرب و عشاى شبى که مى خواهد فرداى آن، روزه بگیرد، بجا آورد و نیز غسلهایى را که براى نمازهاى روزش واجب است، انجام دهد. و اگر براى نماز مغرب و عشا غسل نکند اما براى خواندن نماز شب، پیش از اذان صبح، غسل نماید و در روز غسلهایى را که براى نمازهاى روزش واجب است بجا آورد، روزه او صحیح است.

 

مسأله 29: زن روزه دار اگر بعد از نماز عصر، مستحاضه شود و تا غروب غسل نکند روزه او صحیح است.

 

مسأله 30: اگر استحاضه قلیله، پیش از نماز، متوسطه یا کثیره شود، باید کارهاى متوسّطه یا کثیره را که گفته شد، انجام دهد. و اگر استحاضه متوسّطه کثیره شود باید کارهاى استحاضه کثیره را انجام دهد و چنانچه براى استحاضه متوسّطه، غسل کرده باشد فایده ندارد و باید دوباره براى کثیره، غسل کند.

 

مسأله 31: اگر در بین نماز، استحاضه متوسطه، کثیره شود بنابر احتیاط واجب، باید نماز را قطع کند و براى استحاضه کثیره، غسل کند و وضو بگیرد و کارهاى دیگر آن را انجام دهد و همان نماز را بخواند. و اگر براى هیچ کدام از غسل و وضو وقت ندارد، باید دو تیمّم کند، یکى بدل از غسل و دیگرى بدل از وضو و اگر براى یکى از آنها ( غسل و وضو ) وقت ندارد، باید عوض آن تیمّم کند و دیگرى را بجا آورد و اگر براى تیمّم نیز وقت ندارد نمى تواند نماز را قطع کند و باید نماز را تمام کند و بنابر احتیاط مستحب، قضا نماید و همچنین است اگر در بین نماز، استحاضه قلیله او متوسطه یا کثیره شود.

 

مسأله 32: اگر در بین نماز، خون بند بیاید و مستحاضه نداند که در باطن قطع شده یا نه، چنانچه بعد از نماز بفهمد قطع شده بوده، باید وضو، غسل و نماز را دوباره بجا آورد.

 

مسأله 33: اگر استحاضه کثیره، متوسطه شود باید براى نماز اوّل، عمل کثیره و براى نمازهاى بعد عمل متوسطه را بجا آورد، مثلا اگر پیش از نماز ظهر، استحاضه کثیره، متوسطه شود باید براى نماز ظهر غسل کند و براى نماز عصر، مغرب و عشا فقط وضو بگیرد ولى اگر براى نماز ظهر غسل نکرده باشد و فقط به مقدار نماز عصر وقت داشته باشد، باید براى نماز عصر غسل نماید و چنانچه وقت باشد پس از غسل، نماز ظهر را اعاده کند و اگر براى نماز عصر غسل نکند، باید براى نماز مغرب غسل کند و اگر براى آن نیز غسل نکند و فقط به مقدار نماز عشا وقت داشته باشد باید براى عشا غسل نماید.

 

مسأله 34: اگر پیش از هر نماز، خون مستحاضه کثیره، قطع شود و دوباره بیاید، بنابر احتیاط واجب باید براى هر نماز یک غسل بجا آورد.

 

مسأله 35: اگر استحاضه کثیره، قلیله شود، باید براى نماز اوّل، عمل کثیره و براى نمازهاى بعد، عمل قلیله را انجام دهد و نیز اگر استحاضه متوسّطه قلیله شود، باید براى نماز اوّل، عمل متوسّطه و براى نمازهاى بعد، عمل قلیله را بجا آورد.

 

مسأله 36: اگر مستحاضه، یکى از کارهایى که بر او واجب مى باشد، حتّى عوض کردن پنبه را ترک کند، نمازش باطل است.

 

مسأله 37: مستحاضه قلیله، اگر بخواهد غیر از نماز، کار دیگرى انجام دهد که شرط آن وضو داشتن است، مثلا بخواهد جایى از بدن خود را به خط قرآن برساند، در صورتى که بعد از وقت نماز گذاشتن باشد باید وضو بگیرد و وضویى که براى نماز گرفته بنابر احتیاط مستحب کافى نیست.

 

مسأله 38: اگر مستحاضه، غسلهاى واجب خود را بجا آورد، رفتن در مسجد، توقّف در آن، خواندن سوره اى که سجده واجب دارد و نزدیکى شوهر با او حلال مى شود، اگرچه کارهاى دیگرى که براى نماز واجب است، مانند عوض کردن پنبه و دستمال را انجام نداده باشد.

 

مسأله 39: اگر زن در استحاضه کثیره یا متوسطه، بخواهد پیش از وقت نماز، سوره اى را که سجده واجب دارد بخواند یا مسجد برود، بنابر احتیاط واجب، باید غسل نماید و همچنین است اگر شوهرش بخواهد با او نزدیکى کند، امّا اگر بخواهد جایى از بدن خود را به خط قرآن برساند، باید وضو نیز بگیرد.

 

مسأله 40: نماز آیات بر زن مستحاضه، واجب است و باید براى نماز آیات کارهایى را که براى نماز یومیّه، گفته شد انجام دهد.

 

مسأله 41: هرگاه در وقت نماز یومیّه، نماز آیات بر مستحاضه واجب شود، اگرچه بخواهد هر دو را پشت سرهم بجا آورد، بنابر احتیاط باید براى نماز آیات نیز تمام کارهایى که براى نماز یومیّه او واجب است انجام دهد و نمى تواند هر دو را با یک غسل و وضو بخواند.

 

مسأله 42: اگر زن مستحاضه بخواهد نماز قضا بخواند، باید براى هر نماز کارهایى را که براى نماز ادا بر او واجب است بجا آورد.

 

مسأله 43: اگر زن بداند خونى که از او خارج مى شود، شرعاً حکم حیض و نفاس را ندارد و خون زخم نیست، باید به دستور استحاضه عمل کند، بلکه اگر شک داشته باشد خون استحاضه است یا خونهاى دیگر، چنانچه نشانه آنها را نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید کارهاى استحاضه را انجام دهد.